Editie Migraine

Migraineaanvallen kunnen voorkomen als gevolg van hormoonbehandelingen bij transgenderpersonen. De transgenderzorg in Nederland is groeiend en de wachtlijsten zijn lang. Alhoewel nog niet iedereen met deze hormonale migraine bij de neuroloog terecht komt, is de verwachting dat het aantal patiënten met migraine zal toenemen. Voorlichting over en (verwijzen voor) behandeling van de migraineaanvallen zou een onderdeel moeten zijn van het transgendertraject. In dit stuk bespreek ik wat achtergronden van transgenderzorg in Nederland en de relatie met migraine. Voor gedetailleerde informatie verwijs ik graag naar het review van Hranilovich et al. en naar hoofdstuk 9 in ‘Gender and Migraine’ door Maassen van den Brink en MacGregor. 

Transgenderidentiteit

De term transgenderpersoon verwijst naar personen bij wie de genderidentiteit niet overeenkomt met het bij de geboorte toegewezen geslacht (op basis van de externe geslachtsorganen). Het is een van meerdere soorten genderidentiteiten die verwijzen naar of een persoon zich mannelijk, vrouwelijk, genderfluïde, non-binair of ongedefinieerd voelt. Onderstaande tabel geeft de belangrijkste termen weer.

Prevalentie van transgenderidenteit

Schattingen van de prevalentie van transgenderidentiteit lopen aardig uiteen. Ze zijn waarschijnlijk een onderschatting met name door relatief weinig goed epidemiologisch onderzoek. Onderlinge vergelijkbaarheid van onderzoeken is lastig vanwege gebruik van verschillende definities. Een systematische review schatte de overall prevalentie op 0,355% (355 per 100.000). Sommige studies komen echter tot prevalenties van ongeveer 0,4-1,3% of tot 2%. Nederlandse data geven een schatting dat ongeveer 1 op de 25 personen transgendergevoelens heeft, wat neer zou komen op ongeveer 660.000 personen in Nederland die moeite hebben met het bij geboorte toegewezen geslacht.  

Epidemiologie van migraine bij transgenderpersonen

Er is vooralsnog geen goed epidemiologisch onderzoek gedaan naar migraineprevalentie voor versus na hormoonbehandeling in het kader van gendertransitie. De weinige, beschikbare epidemiologische data komen komt uit kleine cohorten en case series en behandelen soms ook hoofdpijn in bredere zin naast migraine. Hieronder een kort overzicht.  Ze ondersteunen echter wel de hypothese van een belangrijke rol voor geslachtshormonen, met name oestrogenen. 

Wat is wel bekend?

• Een kleine, Italiaanse case series naar pijn bij 47 transgendervrouwen liet zien dat 2 personen voor, en 5 personen na de hormoonbehandeling (regelmatig) ongespecificeerde hoofdpijn rapporteerden (Aloisi et al).
• Een Nederlandse vragenlijststudie vanuit de VUmc genderpoli toonde een prevalentie van migraine 26% onder transgendervrouwen die ook oestrogeenbehandeling ondergingen. Dit is vergelijkbaar met een prevalentie van ongeveer 25% bij cisgendervrouwen, en duidelijk hoger dan de prevalentie van 7,5% bij cisgendermannen. Interessant was ook dat 54% visuele auraverschijnselen had bij de migraine. Dit is veel meer dan de aura-prevalentie van ongeveer 30% in de gewone migrainepopulatie. Deze bevinding past bij de gedachte dat verhoogde oestrogeenconcentraties de drempel voor het ontstaan van cortical spreading depolarisation – als biologisch substraat voor het aura–verlagen ¨Pringsheim et al.*.
• Dezelfde Italiaanse studie rapporteerde ook dat 10/26 transgendermannen ongespecificeerde hoofdpijn aangaven vóór de start van testosterontherapie, en dat dit bij 3/10 fors verbeterde erna. Ook waren er 3 transgendermannen met nieuwe hoofdpijn na de behandeling [Alosi et al.].
• Een kleine casusbeschrijving (n=2; Todd et al.) liet ook zien dat hoofdpijn kan verbeteren met testosterontherapie. 

Referenties

•  Voor termen en definities: https://www.transgenderinfo.nl/2-2/transgender/woordenlijst/
• Transgender and Migraine, chapter 9. In Gender and Migraine. Maassen van den Brink en MacGregor, Springer Healthcare, 2019.
• Flores AR, Herman JL, Gates GJ, Brown TNT. How many adults identify as transgender in the United States? Los Angeles, CA: The Williams Institute. 2016.
• Goodman M, et al. Size and distribution of transgender and gender nonconforming populations: a narrative review. Endocrinol Metab Clin N Am. 2019;48:303–21. https:// doi. org/ 10. 1016/j. ecl. 2019.
• Aloisi et al. Cross-sex hormone administration changes pain in transsexual women and men. Pain. 2007 Nov;132 Suppl 1:S60-S67.
• Headache in transgender and gender-diverse patients: A narrative review. Hranilovich et al. Headache. 2021 Jul;61(7):1040-1050.  doi: 10.1111/head.14171.
• Todd et al. Effect of testosterone therapy on migraine frequency and disability in two transgender patients: a case report. BMJ Case Rep 2023 Jan 24;16(1):e251895.
• Pringsheim T, Gooren L. Migraine prevalence in male to female transsexuals on hormone therapy. Neurology 2004;63:593–594.
• Nagata JM. Disparities across sexual orientation in migraine among US adults. JAMA Neurol. 2021;78(1):117-118. doi:10.1001/jamaneurol.2020.3406.
• Dikmen et al. Primary headaches among gender dysphoric female-to-male individuals: A cross-sectional survey on gender transition experience. Headache. 2021 Sep;61(8):1194-1206.