Editie Migraine

Wanneer twee preventieve behandelingen onvoldoende effect hebben op het verminderen van de aanvalsfrequentie van migraine, kan de patiënt worden doorverwezen naar een neuroloog met hoofdpijn als expertise [1].

Als een patiënt wordt doorverwezen, dan worden er in de meeste ideale situaties eerst verschillende vragenlijsten digitaal ingevuld door de patiënt. Dit gaat om vragenlijsten over depressie, angst, hoofdpijnimpact, stress en coping. Hiermee kunnen naast biologische factoren ook psychosociale factoren worden meegenomen in de behandeling van migraine.

Als er vanuit de vragenlijsten psychosociale problemen voortkomen, dan kan de patiënt worden gezien door een hoofdpijnverpleegkundige en een medisch psycholoog. De psycholoog zou dan kunnen vaststellen wat het achterliggende probleem is, welke eerst behandeld zou kunnen worden. Deze behandeling kan uitkomen bij verschillende zorgprofessionals op de eerste of tweede lijn. Hoofdpijnmedicatie zou op deze manier niet meer nodig kunnen zijn [2][3]. Lees hier meer over het biopsychosociaal model in de hoofdpijnzorg.

Een hoofdpijndagboek kan ook gebruikt worden. Hierbij kan worden vastgesteld hoe vaak de patiënt hoofdpijn heeft en hoeveel pijnstillers hiervoor zijn gebruikt [4]. Medicatieovergebruik kan een factor zijn die is ontstaan door depressie en chronificatie van migraine kan veroorzaken [5]. Een dagboek is wel een momentopname.

Bronnen:

1. https://www.emigraine.nl/artikel/migraine-in-de-huisartsenpraktijk
2. https://www.emigraine.nl/artikel/chronificerende-factoren-onderliggende-factoren-identificeren-en-behandelen
3. https://www.emigraine.nl/artikel/het-biopsychosociaal-model-een-ondergeschoven-kindje-binnen-de-hoofdpijnzorg
4. https://www.emigraine.nl/artikel/hoofdpijndagboek-waardevol-diagnostisch-instrument
5. https://www.emigraine.nl/artikel/belangrijke-rol-allodynie-bij-chronische-migraine-en-depressie

Migraine en depressie kunnen elkaar beïnvloeden, en de volgorde waarin ze zich voordoen, kan per persoon verschillen. Sommige mensen ervaren eerst migraine en ontwikkelen later depressieve klachten, terwijl anderen eerst depressieve klachten ervaren. Het is belangrijk om beide aandoeningen tegelijkertijd te behandelen, maar dit kan soms lastig zijn.

Dit wordt besproken in een artikel van psychiater Dr. Mark Louter en neuroloog Mariëlle Padberg. Zij benadrukken dat een nauwere samenwerking tussen neuroloog en psychiater essentieel kan zijn voor een effectievere behandeling van beide aandoeningen, vooral omdat de symptomen elkaar soms versterken.

Comorbide depressie komt vaak voor bij migraine. Depressie verhoogt het risico op medicatieovergebruik en chronificatie van migraine. Omgekeerd verhoogt migraine ook het risico op depressie. Er is dus een driehoeksrelatie tussen migraine, depressie en medicatieovergebruik.

Bekijk hier het interview over migraine en depressie met Dr. Mark Louter.

Referenties:

1. https://www.emigraine.nl/artikel/migraine-en-depressie-wat-is-er-het-eerst.
2. https://www.emigraine.nl/artikel/migraine-en-depressie-interview-met-mark-louter-psychiater.
3. https://www.emigraine.nl/artikel/belangrijke-rol-allodynie-bij-chronische-migraine-en-depressie.

Ja, er lijkt een genetische connectie te bestaan tussen migraine en depressie. Onderzoek van psychiater dr. Mark Louter heeft aangetoond dat migrainepatiënten vaker last hebben van depressie, en andersom, dat mensen met depressie vaker migraine ervaren. Dit suggereert dat er een gedeelde genetische basis zou kunnen zijn voor beide aandoeningen.

Hoewel de genetische factoren nog niet precies zijn geïdentificeerd, wordt er op basis van eerdere studies, zoals het gebruik van genoomwijde associatiestudies (GWAS), gezocht naar genen die specifiek betrokken zijn bij migraine, vooral bij migrainepatiënten die ook depressieve klachten vertonen.

Louter wijst erop dat de verhouding tussen migraine en depressie bi-directioneel is, wat betekent dat beide aandoeningen elkaar kunnen versterken. Hoewel er geen specifieke genen zijn gevonden in dit onderzoek, vermoedt Louter dat er een derde factor (zoals genetische kenmerken) is die de gevoeligheid voor zowel migraine als depressie bepaalt. Verder onderzoek is nodig om deze genetische factoren duidelijker in kaart te brengen

Naar aanleiding van een buitenlandse studie van Petschner et al. (2021) worden drie genen genoemd die mogelijk een rol spelen in de relatie tussen migraine en depressie:

• REST: Dit gen helpt bij de regulatie van genen in zenuwcellen. Veranderingen kunnen invloed hebben op de werking van de hersenen en mogelijk bijdragen aan zowel migraine als depressie.
• HPSE2: Dit gen helpt bij de afbraak van stoffen die belangrijk zijn voor celcommunicatie. Het speelt een rol in ontstekingen en de aanpassing van de hersenen, wat zowel bij migraine als depressie van invloed kan zijn.
• ADGRL2: Dit gen helpt bij de communicatie tussen zenuwcellen. Veranderingen in dit gen kunnen invloed hebben op hoe de hersenen werken en kunnen bijdragen aan zowel migraine als depressie.

Deze genen wijzen op een genetische link tussen migraine en depressie, maar er is meer onderzoek nodig om de genetische factoren te begrijpen.

Referenties:

1. Louter MA, Wardenaar KJ, Veen G, et al. Allodynia is associated with a higher prevalence of depression in migraine patients. Cephalalgia. 2014;34(14):1187-1192. doi:10.1177/0333102414532554 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24770422/
2. Louter MA, Bosker JE, van Oosterhout WP, et al. Cutaneous allodynia as a predictor of migraine chronification. Brain. 2013; 136(Pt 11):3489-3496. doi:10.1093/brain/awt251 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24080152/
3. Petschner P, Baksa D, Hullam G, et al. A replication study separates polymorphisms behind migraine with and without depression. PLoS One. 2021;16(12):e0261477. Published 2021 Dec 31. doi:10.1371/journal.pone.0261477.
4. https://www.emigraine.nl/artikel/migraine-en-depressie:-geen-kip-of-ei-kwestie-maar-ei-met-twee-dooiers.

Allodynie is een aandoening waarbij normaal gesproken niet-pijnlijke prikkels, zoals aanraking van het gezicht, pijn veroorzaken. Het komt voor bij 70% van de migrainepatiënten en wijst op een centrale sensitisatie van het pijnsysteem, waarbij het zenuwstelsel overgevoelig wordt. Tijdens een migraineaanval kan allodynie ervoor zorgen dat het gezicht pijn doet, zelfs zonder directe oorzaak, omdat de zenuwbanen van het voorhoofd en de migrainepijnsignalen samenkomen.

Allodynie speelt een belangrijke rol in wat wordt genoemd de "migrainedriehoek", die bestaat uit chronische migraine, depressie en medicijngebruik. Patiënten met migraine kunnen ook last hebben van allodynie tussen de aanvallen door, wat kan leiden tot constante hoofdpijn en een verhoogd gebruik van pijnstillers. Dit verhoogde medicijngebruik is vaak gerelateerd aan depressie en het chronificeren van migraine. Het onderzoek van psychiater dr. Mark Louter heeft aangetoond dat allodynie een cruciale factor is in het begrijpen van de pathologie van migraine en de relatie met depressie.

Referentie:

1. https://www.emigraine.nl/artikel/belangrijke-rol-allodynie-bij-chronische-migraine-en-depressie.

Onder de migraineprofylactica vallen botulinetoxine A (botox), CGRP-remmers, topiramaat, valproïnezuur, flunarizine, pizotifeen, betablokkers, amitriptyline en candesartan [1).

Hieronder een korte beschrijving van bekende informatie m.b.t. migraine-profylactica en depressie.

Er worden tegenstrijdige resultaten gepresenteerd over de invloed van depressie op de effectiviteit van Botox op migraine na 3 maanden. Dit komt omdat er in iedere studie gebruik is gemaakt van een andere schaal om de ernst van migraine te bepalen. Hierbij zijn patiënten met comorbide migraine en depressie vergeleken met patiënten met alleen migraine. De studies die HIT6 schaal (Headache Impact Test) hebben gebruikt laten een positieve invloed van depressie zien op de effectiviteit van botox op migraine bij comorbide patiënten. Maar studies die MIDAS (Migraine Disability Assessment) of VAS (Visual Analogue Scale) schalen gebruiken, laten een negatieve invloed van depressie zien op de effectiviteit zien van botox op migraine bij comorbide patiënten [2].

Uit onderzoek is gebleken dat depressie een negatieve voorspeller kan zijn voor de effectiviteit van sommige CGRP-mAbs tegen migraine. Comorbide depressie hoeft echter geen belemmering te zijn voor het gebruik van CGRP-mAbs, aangezien deze behandelingen ook kunnen leiden tot verbetering van depressieve symptomen bij mensen met migraine, onafhankelijk van de vermindering van migraine [3][4].

Rimegepant is onderzocht bij patiënten met een geschiedenis van depressie. Rimegepant bleek goed verdraagbaar en veilig te zijn voor patiënten met migraine, ook als ze een geschiedenis van angst of depressie hebben of antidepressiva gebruiken [5]. Voor atogepant en de overige profylactica valproïnezuur en pizotifeen zijn er geen studieresultaten.

Van de overige profylactica topiramaat en flunarizine is depressie een bekende bijwerking, waardoor de behandeling met de middelen bij migrainepatiënten met depressie ontraden wordt [6].

Referenties:

1. NVN-richtlijn Hoofdpijn – Migraine https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/hoofdpijn/migraine.html.
2. Affatato O, Moulin TC, Pisanu C, et al. High efficacy of onabotulinumtoxinA treatment in patients with comorbid migraine and depression: a meta-analysis. J Transl Med. 2021;19(1):133. Published 2021 Mar 31. doi:10.1186/s12967-021-02801-w.
3. De Vries Lentsch S, van der Arend BWH, de Boer I, van Zwet EW, MaassenVanDenBrink A, Terwindt GM. Depression and treatment with anti-calcitonin gene related peptide (CGRP) (ligand or receptor) antibodies for migraine. Eur J Neurol. 2024;31(2):e16106. doi:10.1111/ene.16106.
4. Lee HC, Cho S, Kim BK. Predictors of response to galcanezumab in patients with chronic migraine: a real-world prospective observational study. Neurol Sci. 2023;44(7):2455-2463. doi:10.1007/s10072-023-06683-2.
5. Kudrow D, Hutchinson S, Pixton GC, Fullerton T. Safety of Rimegepant in Adults with Migraine and Anxiety, Depression, or Using Antidepressants: Analysis of a Multicenter, Long-Term, Open-Label Study. Pain Ther. 2025;14(1):237-255. doi:10.1007/s40122-024-00675-6.
6. Informatorium Medicamentorum. KNMP Kennisbank.

Onder de migraineprofylactica vallen botulinetoxine A (botox), CGRP-remmers, topiramaat, valproïnezuur, flunarizine, pizotifeen, betablokkers, amitriptyline en candesartan [1).

Affatato et al. (2021) onderzocht het effect van botulinetoxine A bij mensen met zowel migraine als depressie. De behandeling hielp goed bij patiënten met alleen depressie. Echter, patiënten met zowel migraine als depressie lieten een iets grotere verbetering zien dan patiënten met alleen depressie (effect op depressie, BDI-schaal, en effect of migraine, HIT-6-schaal [2][3]. Botox is niet geregistreerd voor de behandeling van depressie.

Er zijn ook aanwijzingen dat CGRP-mAbs depressieve symptomen na 3 maanden gebruik kunnen verlichten [4][5]. Er is te weinig data om een uitspraak te doen over eptinezumab en het effect op depressie [5]. CGRP-mAbs zijn niet geregistreerd voor de behandeling van depressieve klachten.

Bij de orale CGRP-remmers, atogepant en rimegepant en de overige profylactica is geen onderzoek gedaan naar de effecten op comorbide depressieve symptomen. Van topiramaat en flunarizine is depressie een bekende bijwerking, waardoor de behandeling met de middelen bij migrainepatiënten met comorbide depressie ontraden wordt [6].

Referenties:

1. NVN-richtlijn Hoofdpijn – Migraine https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/hoofdpijn/migraine.html.
2. Affatato O, Moulin TC, Pisanu C, et al. High efficacy of onabotulinumtoxinA treatment in patients with comorbid migraine and depression: a meta-analysis. J Transl Med. 2021;19(1):133. Published 2021 Mar 31. Doi:10.1186/s12967-021-02801-w
3. Wollmer MA, Magid M, Kruger THC, Finzi E. Treatment of Depression with Botulinum Toxin. Toxins (Basel). 2022;14(6):383. Published 2022 May 31. Doi:10.3390/toxins14060383.
4. de Vries Lentsch S, van der Arend BWH, de Boer I, van Zwet EW, MaassenVanDenBrink A, Terwindt GM. Depression and treatment with anti-calcitonin gene related peptide (CGRP) (ligand or receptor) antibodies for migraine. Eur J Neurol. 2024;31(2): e16106. Doi:10.1111/ene.16106.
5. Omaer A, Albilali A, Bamogaddam R, et al. Improvement of comorbid anxiety and depression in patients with migraine treated with injectable preventive calcitonin gene-related peptide antagonists: Review of clinical evidence. Saudi Pharm J. 2024;32(4):101989. Doi:10.1016/j.jsps.2024.101989.
6. Informatorium Medicamentorum. KNMP Kennisbank.

Er zijn verschillende vragenlijsten die gebruikt kunnen worden om depressiesymptomen te herkennen bij migrainepatiënten met depressie. Niet alle vragenlijsten zijn specifiek gevalideerd bij migrainepatiënten. Hier zijn enkele veelgebruikte instrumenten:

• Beck Depression Inventory (BDI) – gevalideerd bij migrainepatiënten
• Patient Health Questionnaire-9 (PHQ-9) – gevalideerd bij migrainepatiënten
• Hospital Anxiety Depression Scale (HADS) – gevalideerd bij migrainepatiënten
• Hamilton Depression Rating Scale-17 (HAM-D-17)

Deze vragenlijsten zijn niet bedoeld om depressie te diagnostiseren, want dat gebeurt aan de hand van de Diagnostic and Statical Manual of Mental Disorders (DSM-5) of de International Classification of Diseases-10 (ICD-10) [1].

BDI, PHQ-9 en HADS zijn gevalideerd om depressiesymptomen te herkennen bij migrainepatiënten met depressie in een hoofdpijnkliniek. Ten opzichte van de andere vragenlijsten zijn deze snel en makkelijk in gebruik in een klinische setting [2-5].

De BDI is een zelfrapportagevragenlijst die de ernst van depressieve symptomen meet bestaande uit 21 vragen. Een PHQ-9 vragenlijst bestaande uit 9 vragen over de ernst van depressie. Een HADS vragenlijst is een vragenlijst met 7 vragen over de ernst van angst en 7 vragen over de ernst van depressie. Beide vragenlijsten worden gescoord tussen de 0 (niet aanwezig) en de 3 (bijna elke dag aanwezig). Hoe hoger de score, hoe ernstiger de depressieve symptomen zijn. Het wordt vooral gebruikt om de ernst van depressie te meten en niet om een diagnose te stellen [1].

Referenties:

1. Asheer J, Ali F, Hilker R, Videbech P, Schytz HW. Methodological challenges in using screening tools for depression in migraine: A systematic review. Cephalalgia. 2025;45(2):3331024251317635. doi:10.1177/03331024251317635.
2. Amoozegar F, Patten SB, Becker WJ, et al. The prevalence of depression and the accuracy of depression screening tools in migraine patients. Gen Hosp Psychiatry. 2017;48:25-31. doi:10.1016/j.genhosppsych.2017.06.006.
3. Karimi L, Crewther SG, Wijeratne T, Evans AE, Afshari L and Khalil H (2020) The Prevalence of Migraine With Anxiety Among Genders. Front. Neurol. 11:569405. doi: 10.3389/fneur.2020.569405.
4. Seo JG, Park SP. Validation of the Patient Health Questionnaire-9 (PHQ-9) and PHQ-2 in patients with migraine. J Headache Pain. 2015;16:65. doi: 10.1186/s10194-015-0552-2. Epub 2015 Jul 15. PMID: 26174509; PMCID: PMC4501946.
5. 5. Peng KP, Wang SJ. Migraine diagnosis: screening items, instruments, and scales. Acta Anaesthesiol Taiwan. 2012 Jun;50(2):69-73. doi: 10.1016/j.aat.2012.05.002. Epub 2012 Jun 19. PMID: 22769861.

Een migraineaanval bestaat uit vier fases, namelijk de prodromale fase, aura fase, hoofdpijn fase en de herstel fase. Het is bekend dat er in de prodromale fase al symptomen ontstaan voor de aanvalsfase, zoals gapen, moeite met spreken en lezen en emotionele verstoringen. Dit zijn een aantal uur voor de aanval voorspellende factoren voor een migraine aanval [1][2].

Acute depressieve symptomen zijn geen voorspellende factor voor een migraine aanval. Uit onderzoek is gebleken dat acute depressieve symptomen vooral ontstaan tijdens een migraineaanval. Migrainepatiënten met gediagnosticeerde depressie scoorden hoog op acute depressieve symptomen tijdens alle fases [1].

Referenties:

1. de Vries Lentsch S, Louter MA, van Oosterhout W, van Zwet EW, van Noorden MS, Terwindt GM. Depressive symptoms during the different phases of a migraine attack: A prospective diary study. J Affect Disord. 2022;297:502-507. Doi:10.1016/j.jad.2021.10.046.
2. Https://www.emigraine.nl/artikel/belang-van-het-herkennen-van-de-prodromale-fase.